Latin Resources
Bede - "Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum"
About 20 early manuscripts of Bede's "Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum" (Ecclesiastical History of the English people) exist, with versions of Caedmon's hymn added in various Anglo-Saxon dialects. One of the earliest, shown here, is in the Leningrad Museum.
Go here for a brief account of Caedmon's Hymn
Bede's Account of Caedmon's Life
In huius monasterio abbatissae fuit frater quidam divina gratia specialiter insignis quia carmina religioni et pietati apta facere solebat; ita ut quicquid ex
divinis litteris (1)
per interpretes disceret hoc ipse post
pusillum (2)
verbis poeticis maxima suavitate et
compunctione (3)
compositis in sua, id est Anglorum, lingua proferret.
Cuius carminibus multorum saepe animi ad contemptum
saeculi (4)
et appetitum sunt vitae caelestis accensi. Et quidem et alii post illum in gente Anglorum religiosa poemata facere tentabant, sed nullus eum aequiparare potuit. Namque ipse non ab hominibus neque
per hominem (5)
institutus canendi artem didicit; sed divinitus adiutus gratis canendi donum accepit. Unde nihil umquam frivoli et supervacui
poematis (6)
facere potuit, sed ea tantummodo quae ad religionem pertinent religiosam eius linguam decebant. Siquidem
in habitu saeculari (7)
usque ad tempora provectioris aetatis constitutus nil carminum aliquando didicerat. Unde nonnumquam in convivio, cum esset laetitae causa decretum ut omnes per ordinem cantare deberent, ille ubi appropinquare sibi
citharam (8)
cernebat surgebat a media cena et egressus ad suam domum
repedabat (9)
Quod
dum (10)
tempore quodam faceret et relicta domo convivii egressus esset ad stabula iumentorum, quorum ei custodia nocte illa erat delegata, ibique hora
competenti (11)
membra dedisset sopori, adstitit ei quidam per somnium eumque salutans ac suo appellans nomine: "Caedmon", inquit, "canta mihi aliquid".
At ille respondens, "Nescio", inquit, "cantare; nam et ideo de convivio egressus huc secessi, quia cantare non poteram".
Rursus ille qui cum eo loquebatur, "Attamen", ait, "mihi cantare habes" (12).
"Quid", inquit, "debeo cantare?"
At ille, "Canta", inquit, "principium
creaturarum". (13)
Quo accepto responso statim ipse coepit cantare in laudem Dei
conditoris (14)
versus quos numquam audierat, quorum iste est sensus:
Nunc laudare debemus
auctorem regni caelestis
potentiam Creatoris,
et consilium illius
facta Patris gloriae:
quomodo ille,
cum sit aeternus Deus
omnium
miraculorum (15)
auctor exstitit;
qui primo
filiis hominum
caelum pro culmine tecti
dehinc terram
custos humani generis
omnipotens
creavit.
Hic est sensus, non autem ordo ipse verborum quae dormiens ille canebat; neque enim possunt carmina, quamvis optime composita, ex alia in aliam linguam
ad verbum (16)
sine detrimento sui decoris ac dignitatis transferri.
Exsurgens autem a somno cuncta quae dormiens cantaverat memoriter retinuit et eis mox plura in eundem modum verba Deo digni carminis adiunxit.
Veniensque mane ad
vilicum (17)
qui sibi praeerat quid doni percepisset indicavit atque ad abbatissam perductus iussus est multis doctioribus viris praesentibus indicare somnium et dicere carmen, ut universorum iudicio
quid vel unde (18)
esset quod referebat probaretur.
Visumque est omnibus caelestem ei a Domino concessam esse gratiam.
Exponebantque (19)
ille quendam sacrae historiae sive doctrinae
sermonem (20)
praecipientes
eum (21),
si posset, hunc in
modulationem carminis (22)
transferre. At ille suscepto negotio abiit et mane rediens optimo carmine quod iubebatur compositum reddidit.
Unde mox abbatissa
amplexata (23)
gratiam Dei in viro saecularem illum habitum relinquere et monachicum suscipere
propositum (24)
docuit, susceptumque in monasterium cum omnibus suis fratrum cohorti associavit iussitque illum seriem sacrae historiae doceri. At ipse cuncta quae audiendo discere poterat rememorando secum et
quasi mundum animal ruminando (25)
in carmen dulcissimum convertebat, suaviusque
resonando (26)
doctores suos vicissim auditores
sui (27)
faciebat.
Canebat autem de creatione mundi et origine humani generis et tota Genesis historia de egressu Israel ex Aegypto et ingressu in
terram repromissionis (28),
de aliis plurimis sacrae Scripturae
historiis (29),
de incarnatione dominica, passione, resurrectione et ascensione in caelum, de Spiritus Sancti adventu et apostolorum doctrina. Item de terrore futuri iudicii et horrore
poenae gehennalis (30)
ac dulcedine regni caelestis multa carmina faciebat; sed et alia perplura de beneficiis et iudiciis divinis, in quibus cunctis homines ab amore scelerum abstrahere,
ad dilectionem vero et sollertiam bonae actionis (31)
excitare curabat.
Erat enim vir
multum (32)
religiosus et
regularibus (33)
disciplinis humiliter subditus, adversum vero illos qui aliter facere volebant
zelo (34)
magni fervoris accensus; unde et pulchro vitam suam fine conclusit.
Nam proprinquante hora sui decessus quattuordecim
diebus (35)
praeveniente corporea infirmitate pressus est, adeo tamen moderate ut et loqui toto eo tempore posset et
ingredi (36).
Erat autem in
proximo (37)
casa, in qua infirmiores et qui prope morituri esse videbantur induci solebant.
Rogavit ergo ministrum suum vespere incumbente nocte qua de saeculo erat exiturus ut in ea sibi locum quiescendi praepararet; qui miratus cur hoc rogaret, qui nequaquam adhuc moriturus esse videbatur, fecit tamen quod dixerat. Cumque ibidem positi vicissim
aliqua (38)
gaudente animo, una cum eis qui ibidem ante inerant, loquerentur ac iocarentur et iam mediae noctis tempus esset transcensum, interrogavit
si eucharistiam (39)
intus haberent.
Respondebant, "Quid opus est eucharistia? neque enim mori adhuc
habes (40)
qui tam hilariter nobiscum velut
sospes (41)
loqueris".
Rursus ille: "Et tamen", ait, "afferte mihi eucharistiam".
Qua accepta in manu interrogavit si omnes placidum erga se animum et sine querela controversiae ac rancoris haberent.
Respondebant omnes placidissimam se mentem ad illum et ab omni ira remotam habere.
Qui confestim respondit: "Placidam ego mentem, filioli, erga omnes Dei famulos gero".
Sincque se caelesti muniens viatico
vitae alterius ingressui paravit (42);
et interrogavit
quam prope (43)
esset hora qua fratres ad dicendas Domino laudes nocturnas excitari deberent.
Respondebant, "Non longe est".
At ille: "Bene, ergo exspectemus horam illam".
Et signans se signo sanctae crucis reclinavit caput ad
cervical (44)
modicumque obdormiens ita cum silentio vitam finivit.
Sicque factum est ut ita quomodo simplici ac pura mente tranquillaque devotione Domino servierat, ita etiam tranquilla morte mundum relinquens ad eius visonem veniret illaque lingua (45) quae tot salutaria verba in laudem conditoris (46) composuerat ultima quoque verba (47) in laudem ipsius, signando sese et spiritum suum in manus eius commendando, clauderet (47); qui etiam praescius sui obitus exstitisse, ex his quae narravimus, videtur.
Notes :
Latin text taken largely from F. W. Garforth's "Bede's Historia Ecclesiastica: a selection", London, Bell, 1967, and based largely on the text of the "Moore Bede" manuscript, MS. Kk.v.16, in the University Library, Cambridge. The manuscript is dated to ca. 737.
1. divinis litteris : Holy Scripture - the Bible.
2. pusillum : "a little" (a lttle time)
3. compunctione : "pricking", used in Medieval Latin for pricking of conscience. Here it refers to the effect which Caedmon's poetry had on those who heard it.
4. saeculi : "the world" - this secular world, contrasted with vita caelestis.
5. per hominem : "through man" - by human agency
6. poematis : genitive of poema (poem), depending on nihil.
7. in habitu saeculari...constitutus : "in secular clothes" - Caedmon was not at this time a monk
8. citharam : a cithara, usually translated as a harp, but it could have been a gittern, zither, lyre, or crwth - musical instruments with strings, the main differences between them being the place and shape of the sound-box
9. repedabat: "he returned"
10. dum : translate as cum (may be a scribal error)
11. competenti : "proper", "suitable"
12. habes : "you have" to do something, "must", used as in modern English
13. creaturarum : "creatures", "created things"
14. conditoris : "the Creator"
15. miraculorum : "marvels"
16. ad verbum : "word for word", "wooden literal".
17. vilicum : "steward", "bailiff" (of a farm), or possibly an official or magistrate of the town. A "vill" (later = village) was a small settlement, probably derived for the Latin "villa" as applied to a farm and all its outbuildings
18. quid vel unde : "that from whence" = "the nature and source"
19. exponebant : "they explained"
20. sermonem : "passage".
21. eum : for the classical ei (dat.) after praecipio
22. modulationem carminis : "the rhythm of verse", or simply "verse"
23. amplexata : "embracing", "accepting"
24. propositum : (monastic) "vow", "rule"
25. quasi mundum animal ruminando : "by chewing it over like a clean animal". Clean here refers to Old Testament Law (see Leviticus 11:1-8) which defines as "clean" those animals which are both ruminant (chew the cud) and cloven-footed. Other animals are regarded as "unclean" and can not be eaten.
26. resonando : "by repeating", literally, "by echoing back"
27. sui : Genitive Singular of the reflexive pronoun
28. terram repromissionis : "the promised land"
29. historiis : "events"
30. poenae gehennalis : "the punishment of hell". "Gehenna" (the Valley of Hinnom) was a valley just outside Jerusalem, named for the people who owned it (the family of Hinnom), where some of the evil kings sacrificed children to the god Molech by burning them alive. It became the rubbish dump for the city, and the name was used as a reference to eternal punishment. The Hinnom valley has now been turned into a public park with grass and trees.
31. ad dilectionem vero et sollertiam bonae actionis : "to love and apply themselves to good deeds". The meaning of sollertia has shifted from the classical "skill", "ingenuity" to the application of it in action, "actions", "deeds"
32. multum : adverb with religiosus
33. regularibus : "of monastic rule"
34. zelo : "zeal"; from the Greek zhloj
35. diebus : for the classical Accusative of duration
36. ingredi : "walk"
37. in proximo : "near by"
38. aliqua : neuter plural, object of loquerentur
39. si eucharistiam : "si" used for the classical num; the Eucharist (Communium) - Caedmon intended to receive the Sacrament of the Eucharist as his "viaticum" - Bread for the journey (via) through death to eternal life
40. habes : "you have to", "you are likely to"
41. sospes : "in good health"
42. vitae alterius ingressui paravit;: "vitae" is Genitive depending on ingressui (which is Dative after paravit)
43. quam prope : "how near"
44. cervical : "pillow"
45. lingua : Ablative
46. conditoris : "the Creator"
47. ultima...verba...clauderet : "uttered (literally, "closed", "finished") his final words".
Main source for this page : The Medieval Sourcebook. "The Sourcebook is a collection of public domain and copy-permitted texts related to medieval and Byzantine history. Permission is granted for electronic copying, distribution in print form for educational purposes and personal use. If you do reduplicate the document, indicate the source. No permission is granted for commercial use. © Paul Halsall December 1997, halsall@murray.fordham.edu."
Copyright © 1999 Shirley J. Rollinson, all Rights Reserved
